Over vrede en conflict

Tijdens de jaarwisseling nemen we met z’n allen de tijd voor stilte en rust. Volle tafels om bij aan te schuiven, glunderende gezichten bij kaarslicht en vertrouwde warmte uit knisperende vuurtjes, het is kersttijd. Nieuwjaar brengt hoop en wensen: vrede op aarde, voor iedereen. Bij Kwadraet vragen we ook even de aandacht voor een thema dat ogenschijnlijk ingaat tegen deze kerstgedachte. Niet omdat we zo nodig controverse zoeken, maar wel omdat we alle stemmen veel meer aan bod willen laten komen op een vredige en verbindende manier. De stem van de minderheid. De stem van tegenspraak. De stem van de toeteraar én van de stille. De Ja’s en ook de Nee’s.

Vrede op aarde...

Het klopt dat praten over meningsverschillen haaks op harmonie en vrede lijkt te staan. Maar als er zaken conflicteren hoeft dit niet noodzakelijk negatief te zijn. Onze bedoeling is altijd om met individuen, groepen en organisaties duurzaam aan de slag te gaan. De cursus Polariseren om uit de polarisatie te blijven ligt helemaal in deze lijn. We zoeken samen het antwoord op de vraag: “hoe kan je in een meningsverschil of conflict jouw midden houden en in verbinding blijven met alle aspecten van jezelf en anderen?”

We worden dagelijks geconfronteerd met nieuws over conflicten in de wereld. Partijen zoeken aanhangers voor de eigen waarheid en de ander heeft altijd ongelijk. Politieke twisten verstarren in een wij-zij denken. Een professor in conflicthantering vertelde ons dat ze al een hele tijd geen kranten leest, omdat er teveel eenzijdige berichten over conflicten zijn. En dan staat er ineens een Zweeds meisje op alle covers. Dit boze meisje met de vlechtjes kreeg in 2019 (nog?) niet de Nobelprijs, maar ze is er wel in geslaagd om zowat iedereen te laten meedenken over de toekomst van de planeet. Klimaatactiviste Greta Thunberg bracht de mensen in beweging. Hoezeer grote machthebbers ook moeite deden om haar gek te verklaren, ze heeft iedereen geraakt. Of wie zal in 2020 nog het vliegtuig nemen zonder voorafgaande analyse van groenere alternatieven? Zij vertolkt een stem die luid en duidelijk niet akkoord gaat met de het dominante discours. De camera’s en nieuwsberichten die de moed belichten van een tiener die wereldleiders aan de mouw schudt. “Laat niemand jouw licht dimmen, Greta!” is de aanmoediging die ze van niemand minder dan Michelle Obama krijgt. Als dat geen hoop geeft! 

Ring the bells that still can ring
Forget your perfect offering
There is a crack, a crack in everything (there is a crack in everything)
That's how the light gets in.

The crack is where the light gets in…

Dat zong Leonard Cohen. Lichten van kerstmis in donkere nachten. Licht ook dat inzicht brengt.

Wat doen we bij Kwadraet

Kwadraet wil in 2020 graag een lichtje laten schijnen op actuele thema’s. Wij blijven ons verder inzetten op cocreatie, op het inspireren van initiatieven van en met vrijwilligers en op volwasseneducatie van mensen in de vrije tijd. In het bijzonder belichten wij het thema van conflict en polarisatie. Wegduiken voor een conflict levert eigenlijk niks op. Integendeel. De tegenstellingen tussen mensen worden versterkt. Je krijgt nog meer polarisatie en het wordt moeilijker om groepen met elkaar te verbinden. Wij willen dit bespreekbaar maken.

Kwadraet draagt de principes van cocreatie hoog in het vaandel. Voor ons betekent cocreatie het creëren van gezamenlijke oplossingen voor complexe maatschappelijke uitdagingen. Individuen, groepen of organisaties gaan in een zelfsturend proces aan de slag om een wens te vervullen waar de gehele samenleving belang bij heeft. Met respect voor verschillen timmeren ze aan de weg. Er is geen eenzijdig antwoord op uiterst complexe vragen. Voor duurzame oplossingen heb je net de “wisdom of the crowd” nodig. Alle creativiteit, de verscheidenheid, de brede contacten en netwerken worden verbonden. 

Daarvoor is het essentieel dat alle stemmen aan bod kunnen komen. Net in de interactie tussen verschillende meningen, perspectieven, waarden, overtuigingen, belangen… zitten de kiemen voor engagement en duurzame oplossingen. Kan dit conflict leiden? Jazeker! Alleen krijgt conflict in dit geval geen negatieve connotatie. Op het moment dat tegenstellingen niet meer verenigbaar lijken, willen we uitzoeken hoe de verschillende meningen iets nieuws kunnen toevoegen.

Onze methode

We gaan polariseren. We begeleiden het gesprek op een manier dat alle pro’s en contra’s een plaats krijgen. Niet om het wij-zij-denken te versterken. Of om individuen of groepen in de samenleving verder uit elkaar te trekken. Maar juist om meer te verbinden. In de cursus rond polariseren zien we hoe omgaan met verschil en conflict juist functionele kanten kan hebben. Het vernieuwt de vindingrijkheid als alle perspectieven op tafel komen.

Daarbij gaat het niet om een machtsspel of om het gewin van de ene waarheid boven de andere. Integendeel.  Alle stemmen, alle alternatieven, ideeën, gevoelens, belangen kunnen worden geuit. Het is onze overtuiging dat de samenleving pas kan groeien als ze vanuit die verscheidenheid van meningen wordt vormgegeven. 

Net als bij cocreatie gaat de methodologie van Deep Democracy (grondlegger Arnold Mindell) er vanuit dat alle kennis, ervaring, inzichten al aanwezig zijn in de samenleving. In de interactie tussen individuen en groepen zit een onwaarschijnlijk groot potentieel aan creativiteit dat we slechts moeten aanboren. Het zit “onder de waterlijn” van de spreekwoordelijke ijsberg. Het is nog niet zichtbaar. 

Hoe onthullen we nu hetgeen verborgen zit? Want onder die waterlijn kan het troebel zijn. Er kunnen ook haaien zitten. De haaien zijn een metafoor voor frustraties, sabotage, tegenwerking, conflict, oorlog. Of eigenbelang, machtszucht en mechanismen van uitsluiting.

De filosoof Bart Brandsma waarschuwt ons om dit volgens de juiste strategie en op de juiste tijd te doen. Dan kunnen tegenstellingen op een constructieve manier in de waarneming of “boven de waterlijn”  worden gebracht. Dat vraagt moed.

Jitske Kramer (antropoloog, auteur van Deep Democracy, de wijsheid van de minderheid) moedigt ons aan “om de plekken van de moed” op te zoeken. Dit is een ruimte, een plaats of context die veilig genoeg is opdat aanwezigen zich durven uitspreken en tegelijkertijd in verbinding kunnen blijven. En ja, het zal beangstigend zijn om bepaalde zaken naar boven te laten komen. Als de verschillen heel groot zijn, kan dat confronterend zijn. Maar wat zijn de risico’s als we de zaken op hun beloop laten en het conflict negeren? Zijn die niet vele malen beangstigender?

Omgaan met meningsverschillen is iets wat we kunnen leren. Door actief en openhartig naar elkaar te luisteren. Als de wil er is om van de andere mening te leren en als er bereidheid is om de eigen mening te herzien. Want niemand heeft het monopolie op de waarheid. Vasthouden aan de eigen waarheid, terwijl de ander vasthoudt aan die van haar of hem, leidt nergens heen. Samen een nieuwe waarheid creëren en vanuit een gedragen consent acties op het getouw zetten leidt naar het hoogst haalbare resultaat.

Onze kerstwens

Doe je horloge eens om een andere pols. Zet eens een andere bril op. Begin vandaag met de dialoog over andere meningen. Openhartig luisteren en vrijmoedig spreken is het tegenovergestelde van censureren en wegduiken bij een meningsverschil. Hier zetten wij op in. In onze cursus gaan we polariseren om in verbinding te blijven. We leren van elkaar. We leren van onszelf. Verbaas je en verwonder je over de energie en de creativiteit die vrijkomt.

Wij wensen iedereen van harte een vruchtbare ontmoeting toe met verbazende zienswijzen, een openhartige uitwisseling van meningsverschillen en een cocreatieve verbinding met anderen in een wereld die op 1 januari 2020 alweer een stukje lichter en vrediger is. 

Namens het Kwadraet-team
Adinda, Marjan, Geert en Toon